Schiphollijn in 1941
Schiphollijn in 1978

De eerste Schiphollijn
Het stuk spoor tussen Schiphol en Amsterdam-Zuid is niet de eerste Schiphollijn.
In 1941 legden Duitsers een spoor aan van de Aalsmeerderweg naar Schiphol. Dat toen een Fliegerhorst was geworden. Dat betekende een militair vliegveld, waar bommenwerpers gestationeerd waren om Engeland te bombarderen. In eerste instantie werd het vliegveld bevoorraad vanaf het emplacement Amstelveen. Met gevorderde boerenwagens werd camouflagemateriaal (netten met groene banden en vaten teerachtige verf om het beton met verven), hoogovenslakken (terreinverharding) en holle bouwstenen (werden later met zand opgevuld) aangevoerd. De bommen kwamen vermoedelijk met vrachtwagens via Amsterdam Rietlanden of Amsterdam Doklaan.

Loop van het lijntje
In 1940 werd een wissel dichtbij haltegebouw 4 en wachterswoning 5 te Aalsmeerderweg aangelegd en een lijntje dat grofweg parallel aan de Ringvaart liep.

Iets te noorden van de voormalige Vijfhuizerweg (nu Ten Pol) lag een klein emplacementje. Er lagen omloopsporen, met links de hoofdlijn naar het vliegveld, die eindigde op het platform van het oude Schiphol. Rechts van het emplacementje was een kortere zijlijn van ongeveer één kilometer naar de munitiebunkers, die lagen op en rond de plaats van de huidige Jan Dellaerthangar tegen de Schipholdijk. Op de bunkers werden ter camouflage huisjes gebouwd die zelfs voorzien werden van vensterruiten met knusse gordijntjes. De lijn naar Hoofddorp was nog steeds in gebruik, maar de konvooien kwam via Nieuwersluis de Haarlemmermeerspoorlijnen op. Het gevolg was dat het konvooi achteruit (geduwd) moesten worden. Het onderhoud van het lijntje was in handen van de Duitsers en niet bij de afdeling Weg en Werken van de NS. De Duitsers hadden dit werk weer uitbesteed aan een Nederlander.

Bombardementen
Vanwege de verhevigde aanvallen op Engeland werd de aanvoer van bommen zo groot (ook de bommen werden steeds groter, er kon er nog maar één per wagon worden geladen) dat een ´s nachts een rangeerdeel (een aantal wagons achter elkaar) op het hoofdspoor bij de Aalsmeerderweg bleef overstaan. Tot ongenoegen van de omwonenden. Er waren namelijk Engelse jagers actief.
Vanaf Aalsmeer vond nog een opmerkelijk soort vervoer plaats. Namelijk de afvoer van neergestorte vliegtuigen. Deze werden op platte wagons geladen en afgevoerd naar Duitsland.
Er werden ook wagens met munitie op het emplacement van Aalsmeer opgesteld. Dit emplacement is in mei 1942 gebombardeerd. De wagens werden niet geraakt. De brug bij Aalsmeer over de Ringvaart is gek genoeg nooit doelwit geweest van een bombardement.

Schijnvliegveld
Op merkelijk is dat de Duitsers ten zuiden van de Bennebroekerweg een schijnvliegveld hadden aangelegd. Bij een luchtalarm reden er namaakvliegtuigjes heen en weer. Dit schijnt inderdaad Engelse vliegers misleid te hebben; zij dropten daar hun bommen.

Anekdotes
In 1943 werd een bommenwerper die versleept werd met een trekker aangereden door een rangeerdeel. Foute boel…. Tegen de voorschriften. De Duitsers lieten het NS personeel, vanwege het vermoede van sabotage, een paar nachten ´logeren´ bij de SD in Amsterdam. Gelukkig kon men weer heelhuids terugkeren.

Bijzondere treinen
Er vond een bijzonder manier van personenvervoer plaats op het lijntje. Bij wisseling van de ´wacht` werden vier rijtuigen voor officieren en een aantal gesloten goederenwagons voor het de soldaten ingeschakeld, zodat de manschappen konden terugkeren naar die Heimat. Samen met auto's, veldkeuken en overige goederen werd men door de militaire kapel, die ´Heimatklange´ speelde, uitgeluid. Met een speciaal door depot Utrecht beschikbaar gesteld zware locomotief (een NS 1900) werden deze zware treinen (soms wel 40 wagons) verreden.

Tijdens de oorlog beschadigde en voor sloop bestemde stoomlocomotief nr. 1912 (serie 1900) van de N.S. (met betonnen schuilplaats voor het personeel op de tender) te Baarle Nassau Grens.
HUA Catalogusnr. 162375, vervaardigd door de heer H. Würsten, Collectie De Pater.

Einde van het spoor en het vliegveld
Op 9 juni 1943 werd het spoor tussen Aalsmeerderweg en Hoofddorp opgebroken en afgevoerd naar het Oostfront. Schiphol werd op 13 december van dat zelfde jaar verwoest door een geallieerd bombardement. Het lijntje was nog intact en werd gebruikt om materiaal af te voeren. De Duitsers bliezen wat nog over was van Schiphol op voor ze vertrokken. De plaatselijke bevolking ontfermde zich over de dwarsliggers van het spoor. In 1945, na de bevrijding, is het spoortje opgebroken en hergebruikt, vooral in de buurt van het Haarlemmermeerstation in Amsterdam.

Bronnen:
Oud nuus, jaargang 12, nummer 1 december 1981, A. de Jonge
Haarlems Dagblad, serie Sporen, aflevering 21: de oude Schiphollijn, 10 mei 2006, Wim Wegman

De nieuwe Schiphollijn
Waarom aandacht voor de Schiphollijn op een site over de Haarlemmermeerspoorlijnen? Misschien verrassend, misschien ook niet, maar er is een directe verbinding geweest tussen deze twee lijnen. Op 20 december 1978 werd het eerste deel van de Schiphollijn geopend. Dit lag tussen Amsterdam-Zuid en Schiphol. Via het emplacement Jollenpad was er een verbinding met de Haarlemmermeerlijnen.

Jollenpad

Overzicht van het emplacementje bij het Jollenpad, op 15 mei 1977.
Rechts op de achtergrond de lichtmasten van het Olympisch stadion.
Fotograaf: Peter Collet

Jollenpad 4 mei 1978. Kijkend in de richting van Amsterdam. Het tramspoor vanuit Amsterdam hield vlakbij het noordelijk gelegen
gedeelte van de A10 op.
Fotograaf: Peter Collet

Jollenpad 10 juni 1979. Ook kijkend in de richting van Amsterdam, maar nu met tram-treinkruising.
Fotograaf: Peter Collet

Er reden toen plan V treinstellen tussen Schiphol en Amsterdam Zuid WTC. Voor de dienst op Schiphol - Amsterdam Zuid waren vier treinstellen (841, 842, 843 en 844) aangepast, voor eenmanbediening en technisch voor de boog bij het Jollenpad. De treinstellen werden ´aangevoerd´ via Nieuwersluis. De treinstellen kwamen achter een 2400 naar Nieuwersluis en werden daar gecombineerd met het dagelijkse konvooi naar Uithoorn. Zo hoefde er maar één trein over de A2. De uitwisseling vond in de regel plaats op dinsdagen.

NS 2430 met onbekend bruine 2400 en plan V, te Mijdrecht ter hoogte van de aansluiting met Indesit.
Fotograaf: Raymond Kiès

NS 2400 met plan V en goederen konvooi, te Mijdrecht ter hoogte van de aansluiting met Indesit.
Fotograaf: Raymond Kiès

De uitwisseling van de treinstellen vond plaats via een bij het Jollenpad gemaakte krappe aansluitingsboog. Bij Uithoorn nam de daar gestationeerde diesel van de serie 600, aan één kant voorzien van een hulpkoppeling ten behoeve van de elektrische stellen, de treinstellen over om ze door de krappe boog bij het Jollenpad te trekken. 's-Ochtends reed de 600 naar de Schiphollijn om het treinstel op te halen en bracht het verse treinstel aan het begin van de middag richting het Amsterdamse. Op de Schiphollijn waren permanent twee stellen aanwezig: een waarmee de dienst werd gereden, de andere stond op reserve, de derde was beschikbaar voor onderhoud te Amsterdam. De 600 werd ook gebruikt voor de materiaaltreinen van en naar de Schiphollijn. Ook deze konvooien kwamen gecombineerd met de dagelijkse goederentrein naar Uithoorn. Zo bestond de 'dagelijkse' trein vaak uit drie delen: loc met 'normale konvooi' + loc met werktrein + loc met plan V-treinstel. Af en toe werd ook sloopmaterieel met deze treinen vervoerd! De 600 was gedurende de aanleg van het eerste deel van de Schiphollijn-avonturen in Uithoorn gestationeerd in plaats van de gebruikelijke Sik. Daarom was er ook een nieuwe locloods gebouwd in Uithoorn: de oude was te klein voor de 600.

links: De NS 640 in de locloods tegenover station Uithoorn.
rechts boven: De NS 640 voor station Uithoorn.
Fotograaf: Raymond Kiès

In 1981 werd de Schiphollijn verlengd naar Amsterdam RAI en werd de lijn aan de zuidzijde bij Leiden met het landelijke spoorwegnet verbonden. Toen werden ook de stations Hoofddorp en Nieuw Vennep geopend. Al eerder was een einde gekomen aan de konvooien door de Legmeerpolder.

Links de 844 op weg naar de Schiphollijn, rechts loc 2404 met de 842 naar Nieuwersluis, op 13 januari 1981.
Fotograaf: Peter Collet

Konvooi nabij Mijdrecht met Plan V (treinstel 844) op 13 januari 1981 richting Uithoorn.
Fotograaf: Peter Collet

Bronnen:
Wikipedia/Schiphollijn
Sporen door de Haarlemmermeer, 1984, G.A. Russer;
Op de Rails, 47e jaargang, nr. 2 februari 197, pag 35 tot en met 40;
Met dank aan Raymond Kiès voor aanvullingen en verbetering van de tekst en Peter Collet voor verbetering van het kaartje van de aansluiting bij het Jollenpad.

::: Made with CoffeeCup : Web Design Software & Website Hosting :::